ONLINE KATALOG

Online Kataloğumuzu Hemen İncelemek İçin Lütfen Tıklayınız.

A- A+

Kivinin Budama Şekli

Kivide Budama Şekli: Actinidia kuvvetli gelişmesi ve verimlilik fizyolojisi nedeni ile sert budama ya uygun ve normal verimini göstermesi için düzenli budamaya ihtiyaç gösteren bir türdür. Bu yüzden kivi yetiştiriciliğinde budama önde gelen işlemlerden birisidir. Budama, çeşitli zamanlarda asmanın canlı organlarından bir kısminin kesilip çıkarılmasıdır. Değişik zamanlarda uygulanması farklı amaçlar taşımasından ileri gelir.
 

 Kivi budaması 3 başlık altında incelenebilir:

1) Şekil budaması

2) Kış budamaları

3) Yaz budamaları
       

Bunların zamanları ve uygulama şekilleri aşağıdaki gibi olur.
Kivide Şekil Budaması: Bu budama yeni dikilmiş veya aşılanmış genç bitkilere şekil vermek amacı ile uygulanır. Bu nedenle şekil budaması olarak adlandırılır. Başka bir deyişle terbiye şekli şekil budaması ile oluşturulur. Hangi terbiye şekli verilecek olursa olsun, başlangıçta hemen hemen ayni işlemler yapılır. Bu işlemlerin amaç düzgün büyüyen, dik ve sağlam bir gövde elde etmektir. Asmanın taçlandırılması ile kol ve sürgünlere farklı şekiller verilmesi daha sonra yapılacak işlemlerdir. Gövde bir yıl içinde oluşturulmalıdır. Birkaç yıl içinde aşamalı olarak gövde oluşturulması uygun değildir. Kökü veya aşılı köklü (tercihen 2 yaşlı) fidanların dikim yılında veya tarlada yerinde aşlarda aşı yılında sürgüne şekil verilebilir.
Bunun için sürgünün gelişme gücüne göre farklı işlemler uygulanır.

 

          1. Sürgün kuvvetli gelişiyorsa yaz başında (haziran içinde) boyu 2 m'ye ulaşır Bu sürgünün yerden 1,5-1,6 m yüksekliğinde gözler olgunlaşmış durumdadır. Bu gözler sürebilir. Bunların sürmesi ve sürgün elde etmek amacı ile taşıyıcı telin 20-30 cm altından tepe alınır (Şekil 23-a).Daha sonra taçlandırma seviyesine kadar olan koltuklar sürekli olarak dipten kesilip atılırlar. Telin altında sağa ve sola büyüyen birer koltuğa dokunulmaz. Bunlar yoksa bile tepe alımından sonra oluşarak hızla gelişmeye başlarlar. Koltukların boyları 1 m kadar olunca uçları alınarak odunlaşmaları teşvik edilir
   (a). Yaprak dökümünden sonra yapılacak kış budamasında koltuk sürgünlerinin olgunlaşması ile oluşan çubukların odunlaştıkları yerden uçları alınır
   (b). Kış budamasında çubuklar 30-40 cm den kesilir ve kordonlar birkaç yılda oluşturulur. Sonraki yıl bunlardan oluşan sürgünler ürün çubuğu olarak kullanılırlar.
        2. sürgün orta kuvvette gelişiyorsa tepesi alınmadan gelişmeye bırakılır. Bir tarafa yatırılır. Yaz ortasına doğru bunun ucu alınarak (sürgün ucu birleşmemişse) olgunlaşması teşvik edilir (Şekil 24a). Kış budamasında sürgün tel üzerinde uygun mesafeden kesilerek kordonlardan birisi oluşturulur .(b). İkinci yıl telin hemen altından oluşacak koltuklardan uygun olanları da seçilerek diğer kordon da oluşturulur (c) c. Zayıf gelişen sürgün birinci yıl ancak tele taçlandırma seviyesine ulaşır. Bu sürgün zayıf olduğu için gövdeyi oluşturamaz (Şekil 25 a). Kış içinde bu sür gün dipten (bir göz bırakarak) kesilir (b). Böylece ikinci yıl kuvvetli büyüyen bir sürgün elde edilir. Bu sür (a) bölümünde açıklandığı şekilde terbiye edilir. Şekil budamaları yalnızca dikim veya aşı yılında yapılan budama değildir. Yaşlı bahçelerde de çeşitli nedenlerle elden çıkan asmalar veya bozulan terbiyelerin yenilenmesinde de uygulanır. Örneğin sert kış donlarından toprak üstü organları zarar gören bitkilere uygulanır. Toprak içinde kalan kısımlar örtülü oldukları için, yakın kısımlar da iyi odunlaştığı için soğuktan zarar görmezler. Donan asma gövdesi toprağa yakın yerden kesilir ilkbaharda, kalan uyur gözlerden kuvvetli sürgünler oluşur. Bunlardan bir tanesi seçilir, diğerleri dipten kesilir. Bırakılan sürgüne istenilen şekil verilerek asma yenilenmiş olur.
          Buraya kadar anlatılanlar tam olarak dişi bitkilere uygulanacak şekil budamalarını içermektedir. Erkek (tozayıcı) bitkiler için de gövde oluşturması ayni şekilde yapılır. Ancak bunlarda teller üzerinde sert kış budaması ile şekil verme işi pek uygulanmaz. Bunların gelişmesi serbest bırakılarak çok dal, sürgün, sonuç olarak ta bol çiçek açmalar sağlanır.

Kivide Kış budaması: Kivi asmaları önceki bölümlerde de belirtildiği gibi sert budanan türdür. Kış budaması sırasında yıllık vegetatif gelişmenin  %30-60 çıkartılır. Geride asma yıllık bırakılan çubuklar yeterli ürün verirler.
Asma budamasının amaçları şöyle sıralanabilir
---Asma üzerinde yeterli say ve uzunlukta ürün çubuğunu, dengeli olarak dağıtmak.
--- Sürgün ve yaprakların çok sıkışık olmasını önlemek için ürün çubuklarını belirli aralıklarla bulundurmak, -----Bitkilere yeterli güneşlenme sağlamak.
--- Yeterli havalanma sağlamak ve ilaçlamalarda etkinliği artırmak.
Kısaca bu amaçlara ulaşabilmek için bitkinin bazı fizyolojik özelliklerinin ve budamalara karşı tepkisinin bilinmesi gereklidir. Bunlar da şöylece özetlenebilir:
---Yeterli güneş ışığı alan sürgünler olgunlaşarak ürün verebilirler.
--- Ürün, 1 yaşlı çubukların gözlerinden oluşacak sürgünlerde meydana gelir.
---İki ve daha yaşlı kısımlardaki gözlerin sürgünleri verimsiz olur.
---Bir yaşlı çubukların (çoğunlukla) dipten başlayarak ilk 6-10 gözünden ürü alınır.
--- Verimli çubukların boğum aralar kısadır, gözler de şişkin ve dolgundur.
--- Uçları yaz içinde kendiliğinden körleşen sürgünler iyi odunlaşır ve verimli çubukları oluştururlar.
--- Dik büyüyen, boğum araları uzun olan ve gölgede gelişen sürgünler olgunlaşmadıkları için az verimlidirler.
      Şekil budamalarında sürgünden gövde oluşturulur. Koltuklar da iki yana uzanan kolları oluşturacak şekilde budanırlar. Bunun için birinci yıl kış budamasın da teller üzerine yatırılan 2 koltuk 30-40cm den budanır. İkinci yıl budamasında kordonlar uzatılacağı gibi, kordonlar üzerinde 10'a kadar en az 1 cm kalınlığında olan ürün çubukları bırakılır. Üçüncü kış budamasında da benzer işlem yapılır. Bu yıl iyi gelişmiş bir bitkiden 50-100 adet meyve alınabilir. Gelişme kuvvetli değilse meyvelerin bir kısmı erkenden atılmalıdır.                              

           Kış budamaları bu şekilde devam eder. Altıncı yaştan itibaren bir asmada kordonlar üzerinde 25-35 cm aralıklı toplam 30-40 (bir kordonla 15-20) adet ürün çubuğu bırakılır. Daha yaşlı ve kuvvetli bitkilerde bu sayı daha da artırılabilir.
           Kış budamasında 6 yaşlı bitkilerde 20 adet 11 gözlü bayrak bırakılması 10 adet 22 gözlü bayrak bırakılmasından daha uygun bulunmuştur. Kısa budama. Arda (3-4 göz) verimlilik çok düşerken, bir asmadaki toplam gözlerin 47'si verimli sürgün oluşturmuştur (Costa ve ark.) 1987, Giorgio ve ark. 1987)    
           Ürün çubukları kordonlara yakın olmalıdır Diğer bir deyişle 1 yaşlı çubukla çıktığı 2 yaşlı dallar en çok 25-30 cm uzunluğunda olmalıdırlar. Uzun budamada çubukları 80-100 cm uzunluğunda (yaklaşık 8-10 gözlü) olurlar Çubukların kabinliği da orta kısımlarda 1 cm civarında olmalıdır.
            Diğer bir budama şekli ise kısa budamadır. Bu budama şeklinde ürün veren sürgünün dip kısmına yakın olan koltuğun üstünden sürgün kesilip atılır. Ana sürgün parçası ile koltuğun bir kısmı ürün çubuğu olarak bırakılır.
           Ürün çubuklarını taşıyan budama başları genellikle 3 yılda bir yenilenirler. Böylece kollar daha düzenli ve sağlıklı olacağı gibi 2-3 yaşlı kısımlarında uzayarak gereksiz yer kaplaması önlenmiş olur (Costa 1986). Şekil de ürün çubuk kullanılışı ve yenilenmesinde uygulanan budama gösterilmiştir  
           Kış budaması yaprak dökümü ile ilkbaharda gözlerin uyanması arasında kalan zamanda yapılmalıdır. Asmalar genel olarak kasım sonunda yaprak kışı ilik geçen yörelerde asmalara mart içinde su yürür. Bundan sonra yapılacak.

Budamalarda fazla ağlama (özsu akışı) görülür. Kesim yerlerinden (yıla göre) mart ortasından mayıs sonuna kadar ağlama suyu akar. Başka bir deyişle mart ayından başlayarak bitkilere su yürür. Ağlama suyunun (özsu) pH sı 5,3-6,6 arasındadır. Bu suda makro ve mikro besin elementleri bulunur (Peterlunger ve 1987.) Ağlamanın zararlı bir etkisi olmamakla birlikte budamanın erken yapılması önerilir. Bu durumda hava ve toprak durumuna göre kış budamalarının aralık ocak ayları içinde yapılması gerekir.
           Bırakılacak ürün çubuklarının sayı ve uzunluğu asma gelişmesi ile terbi şekline göre değişir. Yapılan bir araştırmada, 6,12 ve 18 gözlü çubuklarla dekarda 5,10,15,20 ve 25 bin göz bırakmanın toplam verime etkisi araştırılmıştır. Dekara 20.000'in üzerinde göz bırakılınca 3,7 ton/dekar ürün alınmıştır. Öte yandan 6,12 ve 18 gözlü çubuklarda verimlilik sıra ile 2,68- 2,48 ve 2,09 meyve/göz oluşturmuştur. Bu araştırma sonucuna göre T sisteminde, kolların her bir metre uzunluğu için, 1,2 m uzunluğunda 8 adet çubuk yeterli yükleme seviyesi vermektedir (Testolin ve ark)1988

 

   Kivide Yaz budaması: Kivi asması hızlı ve kuvvetli bir gelişme gösterir. Bu gelişme ve bitkinin toprak üstü organlarının kapladığı hacim bazen şaşırtıcı olur. Asmaların bu gelişme gücü baskı ve kontrol altında bulundurulmalıdır. Aksi halde kültürel işlemlerde zorluk olur. Bitkilerin güneşlenme ve havalanması azalır. Verimlilik olumsuz yönde etkilenir. Yapılacak işlem yaz budamasıdır
          Yaz budamaları, adından da anlaşılacağı gibi bitkilerin yapraklı olduğu dönemde, diğer bir deyişle vegetasyon dönemi (uyanma-yaprak dökümü) içinde yapılan budamadır. Bu dönemde asmanın canlı olan herhangi bir organının karılması (yaprak, sürgün, çiçek, kabuk, meyve) yaz budaması ya da yeşil budama olarak adlandırılır.
             Genç şekil vermek amacı ile uygulanan budamalar da yeşil budama olarak kabul edilebilir. İşlemler şekil bölümünde Yetiştiricilikte bitkilerin aşırı gelişmeleri bazı sorunlar yaratır. Dişi çiçekli ilerde özellikle 6-7 yaşından sonra aşırı sürgün gelişmesi sonucu asma tacının iç ya da altında kaldığı için yeterli güneş alamayan gözle olgunlaşmaz ve verimlilikleri düşük olur. Bunlar ürün çubuğu olarak olursa çok az sayıda meyve verirler. Bunu önlemek için asma tacının üst kısmin da ve yanlarda bulunan sürgünlerin uçları alınır. Bitkilerin yaprak alanı çok sıkışık olması durumunda güneş ışığının iç kısımlara işlemesini sağlamak için”koridolar'' açılır. Buralardan yeterli güneş ışığı bitki içlerine ve toprağa geleceği gibi havalanma da artırılmış olur. Sürgünlerin çok sayıda ve fazla uzamış durumda olmaları ilaçlama, toprak işleme ve sulama gibi kültürel işlemlerde etkinliğini azaltır. Bunun için de sürgünler "tıraşlanarak" sakıncalar giderilir.
           Yeşil budamalarda izleyen kış ürün çubuğu olarak kullanılacak olan sürgünlerin yeterli uzunlukta bırakılmalarına dikkat edilmelidir. Öte yandan verimsiz ya da obur sürgünleri dipten çıkarırken bunlardan yenileme amacı ile kullanılacak olanlara da dokunulmamalıdır. Dik ve kuvvetli büyüyen sürgünlerin çoğunlukla verimsiz, zayıf ve yatay büyüyenlerin ise verimli oldukları dikkate alınmalıdır. Yeşil budama işlemleri için genel bir zamanlama verilebilir Buna göre nisan ve mayıs aylarında ürün çubuklarındaki meyvesiz sürgünlerle, 2 ve daha yaşlı kısımlardan çıkan obur sürgünler dipten çıkarılırlar. Bu işlem ne kadar erken yapılırsa o kadar iyi olur. Bırakılan sürgünlerin gelişmesi teşvik edilmiş olur. Haziran ve temmuz aylarında meyveli sürgünlerin boyları, son meyvenin üzerinde 7-8 yaprak bırakılarak kısaltılır. Ürün çubuğu olarak bırakılacak sürgünlerin boyları gelişme durumlarına ve çevrelerindeki sürgünlere göre değişir. Bu aylarda aşağıya doğru sarkan sürgünler de topraktan 50-60 cm yukardan kısaltılarak kül türel işlemler kolaylaştırılır. Orta gelişme gösteren kivi asmalarına çiçeklenme dönemi veya izleyen 1 ay içinde yapılacak ağır budama olumsuz etki yapar. Buna karşılık meyve tutumundan 30 gün sonra yapılacak hafif yaz budaması daha uygundur (Youssef ve ark.) )1988)