3. KİVİNİN DÜNYAYA YAYILIŞI ve ÜRETİCİ ÜLKELER

3. DÜNYADA YAYILIŞI VE ÜRETİCİ ÜLKELER

Actinidia türüne ait ilk örnekler Yeni Zelanda’ya anavatanı olan Çin’den 20’nci Yüzyılın başlarında götürülmüştür. Uzun süre bahçelerde ve koleksiyonlarda çok az sayıda bulundurulan bitkilerden yaklaşık 50 yıl önce ilk ticari bahçeler kurulmaya başlanmıştır. Yeni Zelanda’dan ihraç edilmeye başlanan çeşit Chinese Gooseberry olarak, bilinirken 1960’larda bir dışsatımcı kuruluş ilk kez KIW’FRUIT adını kullanmıştır. Kiwi, Yeni Zelanda’da bulunan ve bu ülkenin simgesi olan bir ötücü kuştur. Tanıtım amacı ile bu ad kullanılmış ve tutmuştur. Halen bütün dünyada ticari alanda kiwifruit olarak adlandırılmaktadır. Son yıllarda kısaca kiwi deyimi de yaygınlaşmaktadır. Bu yayında da ‘kivi’ adı kullanılmıştır. Bu meyve geçmiş yıllarda veya halen değişik ülkelerde ŞU adlarla (Sinonim)
Tanınmakta ve bu adlar bazı kaynaklarda kullanılmaktadır; Kiwi, kiwifruit, Chinese gooseberry, Ichang gooseberry, Groseille de China, kiwiberry, maoerh tao, monkey peach, sheep peach, souris vegetale, yangtao. Kivi’nin en çok üretildiği ülke Yeni Zelanda olmakla birlikte, özellikle 1970’liyıllardan sonra diğer ülkelerde de yetiştirilmeye başlanmış ve hızla yayılmıştır. Yeni Zelanda’dan sonra en çok üretimi olan ve üretim alanı en hızlı artan ülke İtalya’dır. Kaliforniya da son on yılda, her 2 yılda bir üretim alanı ikiye katlanarak gelişmiştir. Fransa, Güney Afrika, İspanya, Japonya ve Yunanistan gibi ülkelerde de kivi üretimi yaygınlaşmaktadır. Üretici ülkelerin 1985 yılı üretimleri ile 1990 yılı tahminlerinin verildiği Çizelge i’m incelenmesiyle görüleceği gibi, tüm üretici ülkelerde 1985 yılında toplam 32.100 hektar alanda, 187.200 ton kivi üretimi gerçekleştirilmiştir. Toplam üretim alanının % 65’ìnin henüz yerime yatmamış olması son yıllarda yeni tesislerin çok fazla olduğunu ortaya koymaktadır. Toplam meyve üretimi, üretim alanının verim yaşında olan yalnızca % 35 inden elde edilmiştir. Bu üretimin % 98’i de Yeni Zelanda, İtalya, A.B.D.I Fransa ve Japonya’dan oluşan 5 ülkede gerçekleştirilmiştir. Diğer tüm ülkelerin üretim içindeki payı % 2’den azdır. Önemi üretici ülkelerden İtalya ve Fransa (Akdeniz ülkeleri) alan ve üretim yönünden toplamın% 24’ünü karşılamaktadırlar. Son yıllarda üretime başlayan İspanya ve Yunanistan da dikkate alınırsa dünya kivi üretiminin 114’ünün Akdeniz ülkelerinde gerçekleştirildiği söylenebilir. Önemli kivi üreticisi ülkeler ve üretim yapıları şöyledir.

A.B.D

Kaliforniya, dünya kivi üretiminde Yeni Zelanda, İtalya ve Fransa’dan Sonra 4. sırayı almaktadır. Yetiştiriciliği, Avrupa ülkelerinden önce 1970 öncesine dayanır. En önemli üretim alanları Kuzey Kaliforniya (Chico ve Girdley) ile San Joaqun vadisi (Tulare, Kern)dir. Her iki yörede de kivi sofralık üzüm, sert çekirdekli meyveler, zeytin, incir ve ceviz gibi türlerle birlikte yetiştirilmektedir.
Yağış yetersiz olduğundan damlama ve minisprink sulama sistemleri kullanılmaktadır. Terbiye Şekli olarak T ve daha çok çardak sistemleri uygulanmaktadır. Üretimin tamamına yakın kısmı Hayward çeşidinden olup, tozayıcı olarakta Chico 1/8 oranında kullanılmaktadır Üretim alanı 3000 hektarın, üretim miktarı da 50.000 tonun üzerine çıkmıştır. A.B.D. kivi üreticisi ve dış satımcısı olduğu gibi dış alım da yapmaktadır.

FRANSA

İlk tesisler 1972’den sonra kurulmuş, 1980’den sonra yayılarak artış göstermiştir. Üretimin % 80-85’ini Hayward çeşidi oluşturmaktadır. Önemli üretim alanları Korsika adası, Bordoeux yöresi ve Akdeniz kıyılarıdır. Üretimin önemli bir kısmı ihraç edilmektedir. İlkbahar ve kış soğukları ile yaz içinde aşırı sıcaklar üretimi bazı yıllar olumsuz etkilemektedir.

ISPANYA

İlk bahçeler 1970 yılından önce kurulmuş olmasına karşılık gelişme yavaş olmuştur. Toplam üretim alanı 1987 yılında 600 hektara ulaşmıştır. Önemli üretim alanları Galiçya (La Coruna), Endülüs ve Katalonya yöreleridir. Üretimin % 60’ı Hayward, % 30’u Monty, % 10’u ise diğer çeşitlerden oluş
maktadır. Önemli sorunlar olarak aşırı sıcak, yetersiz yağış ve kıyılara yakın Şiddetli rüzgârlarla karşılaşılmaktadır.

İTALYA

Yeni Zelanda’dan sonra en çok kivi üreten ikinci ülkedir, ilk ticari bahçeleri 1970’lerin ortalarına doğru kurulmaya başlanmıştır. Güneyde Sicilya’dan kuzeyde Alp’lerin eteklerine kadar hemen tüm İtalya’da kivi yetiştirilmektedir. Tüm İtalya’da üretim yapılmasına karşılık üretimin büyük çoğunluğu Kuzey
İtalya’da gerçekleştirilirken, kalite yönünden Orta İtalya önde gelmektedir. Yaklaşık olarak üretim alanının % 58’i kuzey, 0/ 28’i orta ve % 14’ü güney İtalya’da bulunmaktadır. Buna karşılık üretimin % 75’i kuzey, Orta 17’si orta ve % 8’i güney İtalya’dan sağlanmaktadır. Önemli üretim alanları Emilia Romagna, Piemonte, Veneto ve Lazio’dur. Üretimin % 85’ini Hayward çeşidi oluşturur. Diğer çeşitlerin (Abbott, Bruno, Monty) her birinin üretim içindeki payı % 5’ten azdır. Yetiştiricilikte tümüyle damlama ya da damlama ile yağmurlama sistemleri birlikte kullanılmaktadır. Üretim, bazı yıllar İlkbahar ve kış soğuklarından zararlanma sonucu dalgalanma göstermektedir. Örneğin 1985 yılında üretim önemli ölçüde düşmüştür.

JAPONYA

Üretici ülkeler içinde sayılan Japonya, 1986’da 26.000 ton üretim yapmıştır. Üretim alanı da 3500 hektarı arasına karşılık her yıl Yeni Zelanda’dan önemli miktarda dışalım yapmaktadır.
Üretimde ağırlıklı çeşit Hayward ‘dir.

YENİ ZELANDA

Bütün dünyaya kivi meyvesini tanıtan ve bu türe ticari ad veren ülke Yeni Zelanda’dır. Aynı zamanda yetiştiriciliği yapılan bütün çeşit ve klonların kaynağında yine bu ülkedir. Ülke ekonomisinde üretim alanı ve ticari açıdan kivi önemli bir yer tuttuğundan, ülkede araştırma ve geliştirme çalışmaları da büyük ölçüde yoğundur. Yeni Zelanda’da 1990 yılı Sonuna kadar üretim alanının 25.000 hektara, yıllık üretimin de 300.000 tona çıkması beklenmektedir Bu üretimi ile Y. Zelanda aynı zamanda en büyük ihracatçıdır (üretimin % 75’i). Nitekim 1985-86 sezonunda ihraç ettiği 75.000 ton ürün, aynı yılın toplam dünya ticaretinin de % 76’sını oluşturmuştur. Üretimin tamamına yakın kısmını (% 98) Hayward çeşidi oluşturur. Önemli üretim yöreleri Auckland (Tauranga) ve Te Puke dir. Turunçgillerle birlikte yetiştirilmektedir. İklim yetiştiricilik için çok uygundur. Toplam 1300 mm yağış yıl içinde
düzenle dağılmıştır ve vegetasyon döneminde haftada 25-30 mm olarak gerçekleşir. Yıllık güneşlenme ise 2300 saat olmaktadır. Ortalama oransal nem de %50-70 civarındadır. Seyrek oluşan İlkbahar geç donlarına karşı da önlem alınmıştır.

YUNANİSTAN

Diğer Akdeniz ülkeleri gibi ticari bahçeler 1970’lerin ortalarında kurulmaya başlanmıştır. Üretim alanı 1986 yılında 1346 hektara ulaşmıştır. Aynı yıl 5200 ton ürün alınmıştır. Üretimin yoğunlaştığı yöreler Girit, Orta Yunanistan (Lamia, Arta) ve Kuzey bölgeleridir.

Üretiminin % 60’ı Hayward, % 20’si Abbott, % 20’si de diğer çeşitlerden sağlanmaktadır. Olgunlaşma ve hasat ekim ayı içinde olmaktadır. Sayılan ülkelerden başka Avustralya, Güney Afrika ve Şili’de de üretim yapılmaktadır. Önemli ithalatçı ülkeler ise Batı Almanya, Avusturya, Hollanda, İngiltere ve Japonya’dır. Yapılan dikimler ve tahminlere göre 1990 yılında dünyada kivi üretimine ayrılan alanın 59.000 hektara, üretiminde 710.000 tona ulaşacağı hesaplanmaktadır. Beş yıl içinde üretim alanı yaklaşık olarak ikiye katlanırken, verimdeki artış(yeni tesislerin yerime yatmasıyla) nerede ise 4 kata ulaşacaktır. Akdeniz ülkelerinden İtalya ve Fransa’da ise üretim alanı 2,5, üretim 4-7 kat artacaktır. Kısaca belirtmek gerekirse Dünya’da kivi üretimi hızlı artmakta, Akdeniz ülkeleri de bundan en büyük payı almaktadır. Dünya kivi ticaret hacmi 1985-86 döneminde 100 bin ton civarında olmuştur. Bu miktar 1985 yılı toplam üretiminin % 61.3’ü kadardır. Bu oran da göstermektedir ki kivi üretiminin yandan çoğu dışarı satılacaktır. Dışsatım içinde en büyük pay % 76 ile Yeni Zelanda’nındır. Bu ülkeyi İtalya (% 10) ve Fransa (%5) izlemektedir.